Sanktuarium
Cudowny Pan Jezus
W wielkim ołtarzu kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny znajduje się stara figura Pana Jezusa Ukrzyżowanego /1500 rok/. Słynie ona licznymi łaskami. Dokładne jej dzieje zostały opisane w książce pt. „Filar przy Drodze Krzyżowej, tj. Krzyż Cudowny w kcyńskim kościele O.O. Karmelitów”. Według powyższego opracowania, historia krucyfiksu przedstawia się następująco:
„W dawnym kościółku umieszczony był ten Krzyż Zbawiciela w przedsionku, gdzie wiele pobożnych osób modły do niego wznosiło. Między innymi panna Wilczyńska z Żurawi, gdy nieznośny ból głowy cierpiała, modląc się przed tym krucyfiksem, postanowiła sobie obciąć włosy i przybrać nimi figurę Zbawiciela. Przyprawiwszy więc włosy swoje tej figurze, natychmiast wolną od wszelkich bólów głowy została.
W tym samym czasie żebrak, pozbawiony wzroku od urodzenia, nocując w wiosce Tupadły pod Kcynią, został ze snu przez kogoś obudzony i wyprowadzony ze stodoły, w której spał, na pole. Stąd ujrzał nagle cały kościół O.O. Karmelitów w nadzwyczajnej jasności, a nad nim ten sam Krzyż Zbawiciela z włosami na głowie Pana Jezusa. Natychmiast udał się do miasta i opowiadać nadzwyczajne zjawisko. Nie można było zaprzeczyć jawnego cudu, wszyscy bowiem znali żebraka, który nagle wzrok odzyskał. Tym oczywistym cudem pobudzony pan Chodowski, dzierżawca starostwa kcyńskiego, wystawił własnym nakładem ołtarz w kościele, dokąd przeniesiono cudowną figurę. Podczas tego przeniesienia, człowiek niemy od urodzenia, nagle mowę odzyskał. Niezwykłe te zdarzenia miały miejsce w samych początkach przybycia O.O. Karmelitów do Kcyni.
W sam dzień Nowego Roku 1717, za rządów O. Teofila, przeora kcyńskiego konwentu, obcięto Cudownemu Panu Jezusowi włosy aż po brwi, w obecności wielu dostojnych osób, tak duchownych jak i świeckich, jak to: ks. Boysza, proboszcza smoguleckiego, ks. Kołudzkiego, komendarza kcyńskiego, O. Teofila, przeora, dalej: L. Baranowskiego, dziedzica Grocholina, Wł. Skałeckiego, dziedzica Żurawi, A. Łegoty, P. Kęsinowskiego i wielu innych; w ich obecności te święte relikwie włożono do kielicha i zapieczętowano. Po roku w obecności tych samych osób kielich otworzywszy, przekonano się, że włosy na dobry cal przyrosły. Stwierdziwszy to świadectwami, że włosy Ukrzyżowanemu Panu Jezusowi rzeczywiście rosną, doniesiono o tym władzy duchownej w Gnieźnie, która cud ten z ambony publicznie poleciła.”
O powyższym cudzie wspomina również Adolf Nowaczyński w swej powieści dramatycznej „Wielki Fryderyk” (Obraz III, s. 152, Warszawa, Gebethner i Wolff, 1910r.)
O dalszych łaskach Cudownego Pana Jezusa Kcyńskiego świadczą liczne wota znajdujące się w głównym ołtarzu. Według protokołu z 1836r. było 101 samych tylko wotów srebrnych. Protokół z 1900r. wymienia liczne nowe wota.
Okres „Kulturkampfu”,a także okupacja hitlerowska sprawiły, że kult cudownego wizerunku znacznie w owych latach zmalał. Po wojnie jednak znacznie się ożywił i nadal ma wielki wpływ na pobożność mieszkańców Kcyni i okolic. Co roku na uroczystości odpustowe ( 03.05. – Uroczystość NMP Królowej Polski; 15.08. – Uroczystość Wniebowzięcia NMP; 14.09. – Uroczystość Podwyższenia Krzyża Świętego ) przybywają pielgrzymi nie tylko z okolic, ale i z Gołańczy, Nakła, Szubina, Wągrowca. W ostatnich latach ożywił się ruch pielgrzymkowy. W pieszych pielgrzymkach przybywają dzieci i młodzież.
W każdy piątek o godz. 9.00 sprawowana jest Msza św. wotywna o Krzyżu św. połączona z nabożeństwem, oddaniem czci relikwiom Krzyża św. i śpiewem pieśni: „Ukrzyżowany świata Zbawicielu”. Przed rozpoczęciem nabożeństw śpiewa się pieśń:
„Zawitaj Ukrzyżowany, Jezu Chryste przez Twe rany,
Królu na niebie, prosimy Ciebie, ratuj nas w każdej potrzebie.
Prosimy Ciebie w każdej potrzebie, daj nam pokój pożądany.”
Historia klasztoru
Kościół poklasztorny pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
W miejscu, na którym wznosi się dziś wspaniały kościół i klasztor pokarmelitański, stał w XVI wieku kościółek pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Kościółek ten oddali mieszczanie kcyńscy, za zezwoleniem ks. Wojciecha Baranowskiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego O.O. Karmelitom, którzy 27 VII 1612 r. zostali do niego uroczyście wprowadzeni.
Niemiecki historyk Warschauer wspomina o dokumencie erekcyjnym konwentu Karmelitów w Kcyni, wydanym przez arcybiskupa Wojciecha Baranowskiego, dnia 27 VII 1612 r. Zakonnikom wystawiono drewniany klasztor, przylegający do świątyni.
W 1775 r. strawił Kcynię wielki pożar. Był to już drugi pożar miasta, o którym wiadomo z zapisków historycznych. Pierwszy miał miejsce w 1441 r. Pożar zniszczył niemal całe miasto nie szczędząc również budowli sakralnych. Po dwunastu latach od tego wydarzenia, w 1787 r., za panowania króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II, O.O. Karmelici wybudowali nowy, do dziś istniejący klasztor i kościół z dwiema okazałymi wieżami. Wybudowano ponadto obszerny i wspaniały krużganek połączony z kościołem, ozdobiony trzema mniejszymi wieżami. Jego wewnętrzne ściany zdobią malowidła przedstawiające sceny drogi krzyżowej Chrystusa. Budowla ta uważana jest za unikalną w skali europejskiej wśród innych zabytków sakralnych tego typu. Jej długość przekracza 70 m.
Klasztor i przynależące do niego budynki, a także dość obszerny ogród, znajdujący się za klasztorem były opasane murem. W 1816 r. konwent O.O. Karmelitów w Kcyni liczył dziewięciu mnichów. Należy jednak przypuszczać, że w późniejszych latach ta liczba znacznie wzrosła, ponieważ swego czasu sale klasztorne tworzyły dość wielki budynek w kształcie czworoboku, przybudowanego do kościoła. W późniejszych latach część tego zabudowania uległa zniszczeniu.
W 1835 roku z rozkazu rządu pruskiego Ojcowie Karmelici opuścili klasztor i miasto, a kościół przekazano pod opiekę duchowieństwa diecezjalnego. Majątek i dobra kościelne zabrał rząd. Zabudowania klasztorne przeznaczono na mieszkania dla księży wikariuszy, służby kościelnej oraz na szkołę katolicką. Ostatnim przeorem klasztoru był ojciec Hilary Śliwinski (jego obraz wisi przy wejściu na kalwarię), który po zniesieniu klasztoru pozostał czynnym duszpasterzem, podległym tutejszemu proboszczowi.
W aktach miejskich zachowały się protokoły przejęcia klasztoru przez katolicki dozór kościelny z rąk O.O. Karmelitów, reprezentowanych przez O. Hilarego. Klasztor kcyński posiadał również swoją bibliotekę. Część z jej zbiorów zabrano do Archiwum Gnieźnieńskiego. Reszta książek w czasie okupacji hitlerowskiej uległa zniszczeniu. W większości były to książki z drukiem łacińskim z XVII i XVIII wieku, często oprawione w skórę. Ks. Kamil Kantak w swym artykule: „Kilka uwag o bibliotekach dekanalnych w archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej” („Pomorze”, dodatek literacki do „Kuriera Gdyńskiego”, 1925 r., nr 5-6) wspomina, że w 1834 r. postanowiono założył bibliotekę dla dekanatu kcyńskiego, w Kcyni u Karmelitów.
Kalwaria
Ze względu na ten kult przy klasztorze powstała Kalwaria, którą wraz z klasztorem odbudowali karmelici po pożarze, jaki strawił miasto 1775 r. Kalwaria, zbudowana w kształcie litery „L”, przylega do świątyni tworząc wirydarz.
Polichromia została wykonana w stylu klasycystycznym na początku XIX w. Jej autorem jest prawdopodobnie Antoni Smuglewicz. Stacje drogi krzyżowej, naruszone przez czas i wilgoć, były kilkakrotnie przemalowywane.
Z inicjatywy obecnego proboszcza ks. Michała Kosteckiego od 2002 r. prowadzone były prace konserwatorskie, które trwały do 2016 r. Prace konserwatorskie wykonał mgr Solida Lim z Zakładu Konserwacji Malarstwa i Rzeźby Polichromowej UMK w Toruniu. Obecnie kalwaria przedstawia pierwotny wygląd.
Bogurodzica z Kcyni
Bogurodzica to najdawniejsza polska pieśń religijna. Najstarszy znany zapis tekstu Bogurodzicy pochodzi z Kcyni. Zapis obejmuje dwie strofy wraz z nutami. Datowany jest na 1407 roku, kiedy to został zapisany na tylnej wyklejce zbioru kazań łacińskich skopiowanych przez wikarego Macieja z Grochowa. Rękopis został odnaleziony ok. 1877 r. w przez kustosza Biblioteki Jagiellońskiej dr Władysława Ignacego Wisłockiego. Obecnie oryginał rękopisu przechowywany jest w Bibliotece Jagiellońskiej. W Gminnym Centrum Kultury i Biblioteki w Kcyni prezentowana jest wierna kopia tego średniowiecznego dzieła. O Bogurodzicy kcyńskiej przypomina nam chór muzyczny w naszej świątynni, gdzie można dostrzec fragment pieśni ojców.
Informacje dla pielgrzymów
W celu zgłoszenie grup pielgrzymkowych prosimy o kontakt z numerem parafialnym +48 (52)3847577
Istnieje możliwość nabycia pamiątek z Kcyni, będącymi wsparciem przeprowadzanych renowacji.
